ADM

Een van de vroegste telgen uit de tak van de noord Amsterdamse nautische-industrie is de in 1877 ontstane Amsterdamsche Droogdok-Maatschappij gelegen aan de Meeuwenlaan. De ADM heeft een bepaalde periode ook aan nieuwbouw gedaan. De secties werden in het dok aangebouwd. In tegenstelling tot de in Amsterdam van oudsher gebruikelijke langshellingen werd het schip hier dus vanuit het droogdok te watergelaten. Ik was een NDSM’er en kan niet zelf oordelen over de bedrijfscultuur en -sfeer bij de ADM. Ook het fotomateriaal dat ik bezit is summier. Beter zou het zijn indien een oud-ADM’er zich zou inzetten om afbeeldingen en tekst aan te reiken zodat ik die kan plaatsen. Ook de ADM verdient hier een gezicht. Het is onmogelijk en ook niet de bedoeling om hier de hele geschiedenis van de ADM te gaan beschrijven. Wie echt geïnteresseerd is zou op het internet kunnen zoeken naar het hier vermelde jubileumboekje dat is verschenen t.g.v. het honderdjarige bestaan van de ADM met als titel: 100 jaar ADM 1877-1977.
.

1879 Tegeltableau.
.
.Het in 1879 in gebruik genomen Koninginnedok (dok 2) op een ingekleurde ansichtkaart.
.
. .
. Blijkbaar was de ADM in vroegere tijden een dankbaar onderwerp voor ansichtkaarten zoals blijkt uit deze in 1927 verzonden kaart.
.
.

Circa 1910. Een blik op het IJ met op de voorgrond een gemeenteveer varende tussen de stad Amsterdam
en Nieuwendam aan de noordoever. Op de achtergrond de ADM met in het Julianadok ss Prinses Juliana.
.
. De in 1923 te Duinkerken gebouwde tanker San Quentin werd later hernoemd tot President Sergent en kwam in de vaart bij
Cie. Financière Belge des Petroles S.A. De tekst bij de foto d.d. 15-12-1925 geeft niet duidelijk aan of de ontploffing reden was voor
de dokbeurt óf dat de ontploffing tijdens het dokken heeft plaatsgevonden. In 1942 volgde nogmaals een explosie op de Atlantische
Oceaan en deze keer veroorzaakt door de torpedo van de U-624 wat het einde van deze in konvooi varende tanker betekende.
.
. ss Johan de Witt op het droge en toen nog met de prachtige spiegel.

.

Vervoer van een vervangende voorsteven voor de ss Johan de Witt in 1932. Deze Maier voorsteven is bij de NSM aan de Cornelis Douwesweg gebouwd ter vervanging van de verticale voorsteven. De voorsteven hangt in de drijvende bok van de NSM onderweg naar de ADM. Gezien de vaarafstand zou de NDM meer voor de hand hebben gelegen maar de benadering van het voorschip kon alleen bij een drijvend ADM dok plaatsvinden. Deze en onderstaande foto op glasplaten, zijn gemaakt door de Zandvoortse fotograaf Bakels.
.
.In dok 4, is ss Johan de Witt van de oude voorsteven ontdaan en hangt de vervangende sectie in de plaatsingspositie.
.
.Dokken 1 en 3 met daarvoor de bij de NSM gebouwde drijvende ADM bok in een met ijs bedekt IJ.
.
.De Scheepsbouwloods van de ADM naar het IJ gezien.
.
. 

1946, de Willem Barendsz 1, de tot moederschip omgebouwde Zweedse tanker Pan Gothia,
kort voor het vertrek en klaar voor de walvisvaart.
.
.1950, in linnen gebonden en geïllustreerde bedrijfsuitgave over het door de bezetter vernielde
Hendrik-dok en de herstelwerkzaamheden daarna.
.
. 1951, de ADM vanuit de lucht gezien. Links de Meeuwenlaan.
.
.

1951, de voor de Societé Navale Caenaise gebouwde Alcée.
.
.

In dit jaar werd voor dezelfde Franse opdrachtgever ook de Enée gebouwd.
.
. 

In 1952 volgde nog de Psyché.
.
.

T.g.v. het 75 jarig bedrijfsjubileum is in 1952 een zakmes verstrekt. (foto Tom Soldaat)
.
. 

Bij de ADM in het droogdok en ook volgens het assemblage systeem gebouwde Prins Willem V.
.
.

1954, Bouwnummer 95, de eveneens zo gebouwde Prins Willem George Frederik.
.
.1955, de voor Braziliaanse rekening gebouwde Augusto Montenegro bestemd voor de vaart op de Amazonerivier.
.Blijkbaar bestond er vanwege het Amazone klimaat behoefte aan meer ventilatie en is het schip daarop aangepast.
.
. 1955, ms Jason voor de KNSM.
.
.

1955, ms Solon ook een schip uit de -on klasse bij de KNSM.
.
.

1957, ms Kennemerland voor de KHL.
.
.

1958, het voorschip van ms Medon ook voor de KNSM.
.
.

1958, in dit jaar toog een delegatie van leidinggevenden en technisch personeel naar Worcester in
Engeland voor de demonstratie van een eventueel nieuw aan te schaffen Herbert revolverdraaibank
voor de Machinefabriek. De persoon geheel rechts is bekend maar wie zijn de andere personen?
.
.

Het mogelijke reisschema voor de oversteek..

.

Het bedankbriefje van de Archdale directie met verwijzing naar bovenstaande foto.
.
.

Het oude ADM beeldmerk.
.
. Er is een tijd geweest dat de rondvaartboten door de Amsterdamse haven voeren waarbij de toeristen een indruk
kregen van ons maritieme bezit. Rederijen, werven, overslag en vooral schepen, heel veel schepen. (coll. C. Kleiss)
.
.

Het tank cleaning vaartuig HOM 7.
.
.

.
1959, ms Ares uit de -es klasse van de KNSM.
.
. 1959. De Johan van Oldenbarnevelt in het dok.
. Het stralen van de geklonken huidplaten.
.

In het dok gezien naar stuurboordzijde. Let op de stoppingen in de uitstroomopeningen.
.

De stuurboordschroef.
.
.

Niet alleen in het dok vonden werkzaamheden aan de Oldenbarnevelt plaats maar ook in de Machinefabriek gaf dit werk.
.
.

De nodige werkzaamheden waren bij de ADM in goede handen.
.
.

1960, de Socrates voor de KNSM.
.
.

De jubilarissen ontvingen na 25 dienstjaren een polshorloge met inscriptie maar blijkbaar was het
nog niet alles goud dat blonk. Dit horloge is uitgereikt aan Jo Breuker, werkzaam in de draaierij.
.
.

17 december 1960, gepensioneerden en jubilarissen voor een diner bijeen in Grand Hotel Krasnapolsky.
.
.Zoals de passagiers op de Gemeentepont van het CS naar de Valkenweg de ADM zagen.

.
.

1961, een introductieboekje voor nieuw personeel.
.
.

1961, ms Sinon voor de KNSM slaat met de schroef.
.
.

De krukas wordt kritisch bekenen.
.
.

Een schroefas in bewerking.
.
.

1973, de in 1955 bij de NDSM gebouwde Shell tanker Khasiella ondergaat een dokbeurt.
.
. De in 1958 gebouwde tanker Esso Windsor werd in 1963 hernoemd als Esso Genova en in 1969 als Genova. In datzelfde jaar kwam
ze als Höegh Trader in de vaart bestemd als auto carrier. De hier in dok 4 liggende Höegh Trader is in 1978 te Kaohsiung gesloopt.
.
.

Een blik vanuit de lucht met bovenaan Kromhout en Stork. Op de voorgrond de textielfabriek van Falcon.
.
.

Uiteraard kende men bij de ADM ook bazen zoals deze van de draaierij..
.

April 1972, de Master Nicos wordt het dok binnengebracht. (foto Peter Lensen)
.
De Master Nicos klaar voor de werkzaamheden. (foto Peter Lensen)
.
Dok 2 met daarin een gemeenteveer. (foto Peter Lensen)
.
De ADM vanaf de Meeuwenlaan gezien. (foto Peter Lensen)
.
April 1972, de Antilla Cape van Holland Bulk Transport (Nedlloyd Groep).
.
Vanaf de brug gezien.
.
. Op 11-2-1975 kwam MV Surrey bij de werf voor een ingreep die toen veel opgang deed. Het verlengen
van schepen, ook wel “jumboizing” genoemd, werd bij veel werven toegepast dus ook bij de ADM.
. De Surrey na het plaatsen van de middensectie waarmee ze 18,2 meter is verlengd. Het in 1968 gebouwde
schip kon voor haar Deense eigenaar weer jaren mee. In 2005 is ze gesloopt.
. In 1976 vond bij mv Hero dezelfde ingreep plaats. Dit in 1972 te Hull van stapel gelopen Ro-Ro schip bestemd voor
trailer transport werd met 18,3 meter verlengd. Op deze foto is nog niet begonnen met de werkzaamheden.
. Duidelijk is te zien hoe de werkzaamheden in het dok plaatsvinden. De foto is gemaakt vanuit een bak
die aan de kraan op de voorgrond hangt. Op de achtergrond de stad Amsterdam.
. Na de ingreep klaar voor vertrek. Veel profijt heeft de eigenaar EWL & DFDS Ltd. niet gehad van de ombouw.
Een jaar later, in 1977, is ze tussen Denemarken en Engeland in een zware storm vergaan.
Links de ventilatietorens van de IJ-tunnel aan de noordkant van Amsterdam.
.
.

Het in 1967 ingevoerde bedrijfslogo.
.
.
Naast vijfentwintigjarige jubilea kwamen ook veertigjarige jubilea voor. Hieronder een kleine
impressie van een veertigjarig jubileum. Het heugelijke feit vond plaats op 20 december 1975.

De gebruikelijke toespraken en uiteraard veel lofende woorden van chefs (en misschien
zelfs wel van ondergeschikten) richting de jublilaris, maakten deel uit van het protocol.
.

Daarop volgde natuurlijk veel handenschudden. Het aantal handen hing vaak af van de populariteit van de jubilaris….
.

….maar ook van de positie binnen het bedrijf.
.

De jubilaris werd op deze feestelijke dag rijkelijk voorzien van geschenken namens de directie en van collega’s. Natuurlijk ontbraken
die dag ook de genotsmiddelen niet. Overigens hield deze jubilaris (mijn schoonvader) zich verre van roken en drinken.
.. 

Zoals gebruikelijk bij jubilea, ontvingen de jubilarissen, en dit zal voor alle bedrijfstakken zo (geweest) zijn, niet alleen geschenken die doordacht waren aangekocht, maar daarnaast ook goedbedoelde prullaria met een knipoog naar betrokkene. Bovenstaande jubilaris was een fanatiek sportvisser en fervent tuinier. Indien hij niet aan het (over)werken was, bevond hij zich aan het water of in de tuin. De afgebeelde camera heeft hiervan dozen vol foto’s doen ontstaan. De meegekomen echtgenotes van jubilarissen ontvingen bij deze gelegenheid een boeket namens de directie. Door het bedrijf werden ook meer specifieke memorabilia uitgereikt zoals een oorkonde, jubileumspeld en een andere tastbare herinnering zoals hierna te zien is.

Jubileumspeld.
.
.

Jubileum penning namens de Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel. Op de keerzijde het randschrift:
Vermeerdering van Volkswelvaart het doel der Maatschappij.
.
.

Een miniatuur schroefas. Op de houten sokkel is de jubileumdatum vermeld.
.
.

De ADM in vogelvlucht. Tussen de werf en de bebouwing slingert zich de Meeuwenlaan.
Rechtsboven zijn de bedrijven van Kromhout en Stork te zien.
.
.

Het in 1977 uitgegeven jubileumboekje t.g.v. het honderdjarig bestaan van de ADM.
.De echtgenotes en/of werkneemsters ontvingen t.g.v. het 100 jarig bestaan een parfumverstuiver. Hoogte 8 cm.
.
.

Een BP tanker in het dok.
.
.

Het bevooradingsschip Hr.Ms. Zuiderkruis was ook in goede handen.
.
Het bovenstaande gaf een korte blik op een horizon die zou gaan verdwijnen. Ruim honderd jaar heeft de ADM zich ontwikkeld op deze plek aan de noordoever van het IJ. Een periode met depressies, oorlogen maar ook bloei. Er zijn 22 schepen gebouwd in dok 2, er zijn schepen verbouwd maar vooral ook gerepareerd. De ADM zou deze locatie uiteindelijk gaan verlaten en verhuizen naar Tuindorp Oostzaan. Daar werd het reparatiedeel van de NDSM, de vroegere NDM, overgenomen. Een andere locatie, een andere sfeer, overgenomen personeel, noodzakelijke aanpassingen en naast de meegenomen drijvende dokken beschikte de ADM nu dus ook over gegraven dokken. De oude ADM locatie aan de Meeuwenlaan toont geen sporen meer van wat eens was. Onherkenbaar en onherroepelijk. Ook hier zou het advies “nooit oude bomen te verplanten” na een paar jaar bewaarheid worden.

.Vanwege een chronisch ruimtegebruik is de ADM voor korte tijd overgestoken naar de Amsterdamse Westhaven.
.
.
1980

Vanaf hier bevindt de ADM zich aan de Klaprozenweg nabij Tuindorp Oostzaan op de overgenomen locatie waar een aanvang werd gemaakt met de nieuwe en hoopvolle start. Na de fusie tussen de NDM en NSM in 1946, ontstond de NDSM en werd aanvankelijk een bedrijf met twee culturen. Iedereen vond “zijn” werf beter en dit oude zeer is, ondanks één naam en één vlag, lang aanwezig geweest. Later zijn de “oost/west” verhoudingen vanwege de doorstroom van personeel wel ten goede gekeerd. De diehards van de oude stempel echter spraken nog met veel enthousiasme over “hun” werf. Dan ontstaat een doomscenario. De NDSM gaat scheiden, de nieuwbouwpoot gaat weer verder onder de oude naam NSM en het reparatiedeel wordt overgenomen door de ADM. Dit lag bij velen, zeker de ouderen, heel gevoelig. Zij zouden worden overgenomen door de eeuwige concurent. Er was geen weg terug dus aanpassen en schikken was de enige optie.
.

1980, advertentie.
.
.

5 augustus 1980, naar het noord-westen gezien. Rechtsboven Tuindorp Oostzaan.
.
.

5 augustus 1980,  naar het oosten gezien met de NSM op de achtergrond.
.
.

Een der drijvende dokken van de ADM tussen links de Kraanbaan en, niet zichtbaar, de pier van de voormalige concurrent.
.
.

3 december 1982, oproep voor een “solidariteits meeting”.
.

7 december 1982, de bezoekers in een der werkplaatsen bijeen tijdens de meeting.
.

7 december 1982, met alle mogelijke middelen trok men ten strijde.
.
Dat het roerige tijden waren blijkt wel uit deze op 19-1-1981 gemaakte foto. De bedrukte gezichten
van de wethouders Jan Schaefer (1940-1994) en Enneüs Heerma (1944-1999) spreken boekdelen.
.
.Dat de ADM en NSM meer aandacht trokken van de pers dan van opdrachtgevers blijkt ook uit deze opnamen. Op 24-2-1983 werd
de ingang afgezet door de toenmalige gemeentepolitie vanwege een inval door de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (Fiod).
.Om te voorkomen dat belastende informatie zou “zoekraken” werd het uitgaande verkeer gecontroleerd.
.
.

Maar ook het werk ging door zoals hier op de Nestegas in dok 2.
.
.

10 mei 1983, de Sealand Leader in dok 4.
.
.
Een door C.J. Dral getekende ansichtkaart met als onderwerp de ADM.
In de linker onderhoek staat onder zijn naam 6 juni 1983 ADM Tuindorp Oostzaan vermeld
.
.. “Personeel van de Amsterdamse Droogdok Maatschappij (ADM) heeft vanmorgen de werf bezet. De actie volgt op de mislukte pogingen om van de overheid een boedelkrediet van 4,5 miljoen gulden los te krijgen. Het ministerie van economische zaken weigerde gisteren zijn aandeel in een boedelkrediet te betalen, waardoor ook de gemeente Amsterdam en de provincie Noord-Holland afhaakten. ADM-bewindvoerder mr. D. Grosheide heeft vandaag het faillissement voor de werf aangevraagd”.

Bovenstaande is een fragment uit een persbericht van 17-1-1985 dat nog verder gaat over de achtergrond van de bezetting. Al met al is het een
trieste foto, een sombere dag in januari, de portaalkraan links toont nog de letters NSM, de afbramerij is getooid met het bedrijfslogo van Thomassen Amsterdam en de ingang van de voormalig werf West geeft aan dat de ADM er nog een overlevingspoging gedaan heeft.
Na 108 jaar viel ook voor de ADM het doek. 
.
.De ontwikkelingen bij de ADM werden ook door de pers op de voet gevolgd. Op de achterzijde van deze persfoto van 25-3-1985 staat vermeld dat: “De Peruaanse  kruiser ALMIRANTE GRAU is vanmiddag afgemeerd bij de voormalige ADM-werf in Amsterdam. De kruiser zal daar verbouwd worden door de voor deze gelegenheid opgerichte ANS“. Na het faillissement van de ADM in 1983 was er nog een lopende opdracht n.l. het voor Peruaanse rekening verbouwen van de overgenomen kruiser Hr.Ms. de Ruyter. Als Almirante Grau zou ze in Peru weer in dienst worden gesteld. Voor deze order werd als gelegenheidsmaatschappij de ANS opgericht. Deze Adm Naval Services B.V. zou met 124 man naar verwachting nog twee jaar werk hebben aan het gereedmaken van de Almirante Grau voor de overgang naar de Peruaanse marine.
.
.Op de bovenstaande foto uit 1984 is geheel links nog net het voorschip te zien voor de diverse aanpassingswerkzaamheden.
Veel grootse activiteiten zijn op de werf nu niet meer waarneembaar, de hectiek is voorbij.   
.
>

1986, de catalogus van firma Troostwijk. We kunnen bijna letterlijk stellen dat het boek nu dicht is.
.
.

. 

9 juli 2006, wat nog rest van een bedrijf (de NDSM) met in de hoogtijdagen 6000 werknemers (m/v) in vaste dienst en nog ruim 1000 man van onderaannemers. Zij die het nog meegemaakt hebben zullen hun herinneringen blijven behouden en dat is dan nog wat rest. Maar daarna? Nu is dit stuk Nautische-Industrie geschiedenis en geschiedenis hoort in een museum. Voorlopig zullen we het met dit digitale museum moeten doen. Ik hoop dat mijn wens nog gaat uitkomen waarbij op het voormalige NDSM terrein een echt museum komt dat volledig over de scheepsbouw en reparatie bij de aan de noordoever van het IJ gelegen bedrijven zal gaan. De hoeveelheid te tonen informatie en materiaal is enorm. Net zo tragisch als de teloorgang is het feit dat niemand met invloed zich voor dit doel wil inspannen. Amsterdam laat opnieuw een stuk geschiedenis verloren gaan. Ik zal me blijven inzetten voor dit streven en laten we niet vergeten wat hier allemaal heeft plaatsgevonden. Tot zover mijn pleidooi. Op de voormalige ADM locatie is thans de Shipdock werf gevestigd.
.
.
Wat is er van de ADM op de oorspronkelijke locatie aan de Meeuwenlaan in Amsterdam Noord nog te vinden? Van de werf niets meer. Een op het voormalige werfterrein gevestigd restaurant met de naam “Wilhelminadok” zal de huidige bewoners die nu ook op deze locatie in fantasie- en sfeerloze flats wonen weinig tot niets zeggen. Het zoveelste dieptepunt in de geschiedenis van de nautische industrie is hier geschapen. Het streven een tastbare herinnering achter te laten aan deze tak van industrie resulteerde op 21-10-1988 in de onthulling op het IJplein van een wonderlijke monument. Zelfs oud ADM’ers moeten over een rijke fantasie beschikken om de visie van de kunstenaar (Egon Schrama) te kunnen delen en om vervolgens in het als “het Dok” betitelde bouwwerk een droogdokwerf te herkennen. Volgens het in 2012 door Pieter Roemer prachtige uitgeven boek “Beelden in Noord” stelt het echter een aantal spanten voor. De zoveelste misser op deze plek.